Ukrayna Savaşı, güç krizi, çip savaşları, besin krizi ve geçim krizlerini ağırlaştıran enflasyon sürat kesmeden devam ediyor. Global iktisat tüm bu gelişmelere paralel faiz artışlarına da bağlı olarak yavaşlıyor. Dünya Ticaret Örgütü datalarına nazaran 2021’de yüzde 9,7 büyüyen global ticaret bu yıl yalnızca yüzde 3,5 büyüyecek. Karamsar senaryo gerçekleşirse büyüme yalnızca yüzde 2,8 olacak. Pasta küçüldükçe, daha büyük hisse alabilmek için uygulanan muhafazacı siyasetlerin sayısı da günden güne çoğalıyor. ABD-Çin ticaret savaşlarının yanı sıra Transatlantik (ABD-Avrupa) ticaret savaşlarının tekrar hortlayabileceğine ait ihtarlar da gelmeye başladı.
“VERGİ MUTABAKATI OLMAZSA TİCARET SAVAŞLARI HORTLAR”
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nde (OECD) 136 ülkenin desteklediği global vergi mutabakatlarına öncülük eden isim Pascal Saint-Amans, global vergi muahedesi süratli bir formda uygulanmadığı takdirde yeni ticaret savaşları yaşanabileceği konusunda uyardı. Yüzde 15 asgarî kurumlar vergisi getiren ve en büyük 100 çokuluslu şirketin faaliyetlerini yürüttükleri ülkelerde daha fazla vergi ödemelerini sağlayacak vergi mutabakatının bir an evvel devreye sokulması gerektiğini belirten Saint-Amans “Alternatif o kadar makûs ki. Bu iş BigTech’in ötesine de geçer ve ilaç dalı üzere çokuluslulara sıçrar” diye konuştu. Pazartesi günü OECD’deki misyonundan ayrılacak olan Saint- Amans ABD ve Avrupa’yı muahedeyi uygulamamaları halinde ticaret savaşlarını tekrar hortlatacaklarını ve yüzlerce milyar dolar ziyanla karşı karşıya kalabileceklerini söyledi.
STOK MALİYETLERİ YİNE YÜKSELECEK
Bu ticaret savaşlarının sonunun nereye varacağı epey belgisiz ve tedarik zincirlerinde büyük değişimler yaşanıyor. Financial Times için “Çip Savaşları gerçeğine hazırlanmak zorundayız” başlıklı bir yazı kaleme alan global iktisat editörü Rana Foroohar’ın da tabirleriyle “Tedariğini ticaret savaşlarından korumak isteyen üreticilerin stok maliyetlerinin tekrar artması, on yıllardır kullanımda olan just-in-time tedarik zinciri idaresinin tekrar gözden geçirilmesi bekleniyor.”
MACRON VE SCHOLZ, BİDEN’IN YENİ MADDESİNDEN RAHATSIZ
Transatlantik ticaret bağlarında da yeni çatlaklar oluşmaya başladı ve Avrupa Birliği, Joe Biden’ın Enflasyonu Düşürme Yasası’nın ayrıntılarını – rekabeti engelleyeceği düşünülen teşviklerini – bu hafta ABD’li yetkililerle görüşecek. Almanya ve Fransa, mevcut krizlerin tahliline ait birçok mevzuda farklı tavırda olsa da, önderleri geçtiğimiz günlerde Paris’te bir ortaya gelen iki ülke Washington’u global iktisattaki rekabetin istikrarını bozmakla suçluyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz, ABD’nin şirketlerin üretimlerini ABD’ye kaydırmaları için sağladığı teşviklerin rekabeti bozduğu görüşünde. Politico’da yer alan ve hususa yakın kaynaklara dayandırılan tahlile nazaran bu rekabetin istikrarını bozan takviyeler Avrupa Birliği’nin çözmeye çalışacağı bir sorun. Güçte ve savunmada daima ihtilaf halinde olan Macron ve Scholz bir bahiste hem fikir: AB, Joe Biden’ın Enflasyonu Düşürme Yasası’ndan rahatsız ve şirketlere vergi indirimleri ve güç teşvikleri sağlayan yasaya karşı misilleme yapılabilir. Fransa Cumhurbaşkanı Macron çarşamba günü yaptığı açıklamada “Amerikalılar üzere bizim de teşviklerimizi Avrupalı üreticilere ayıran Avrupa’da Üretileni Al (Buy European Act) ömürüz olması gerekir” diye konuştu. Macron Çin’in teşviklerle endüstrisini koruduğunu, ABD’nin teşviklerle endüstrisini koruduğunu, Avrupa’nın ise yol geçen hanı olduğuna işaret ederek Scholz ile görüşmesinde bu mevzuda çok yakın görüşleri olduğunu ve mevzu üzerinde çalışmaya devam edeceklerini vurguladı. Almanya Başbakanı Scholz “Buy European Act” sözlerini kullanmadı zira müdafaacı siyasetleri savunmak istemiyor fakat Biden’ın yasaya ait açıklamalarının akabinde “Avrupa’nın ABD ile Enflasyonu Düşürme Yasasını ‘derinlemesine’ ele alacağını” söylemişti.
ABD, AB’NİN ÇİN’E İHRACATI KISITLAMASINI İSTİYOR
ABD ticaret yetkilileri, AB’li mevkidaşlarından Rusya ve Çin’e uyguladıkları ihracat denetimi rejimine benzeri formda Çin’e ihracatlarda makul kısıtlamalar uygulanmasını istiyor. Bloomberg’de yer alan habere nazaran AB ticaret bakanlarının Prag’da gerçekleştireceği gayriresmi toplantıya ABD Ticaret Temsilcisi Katherine Tai de katıldı fakat görüşmelerde mevzunun resmi olarak ele alınıp alınmayacağı bilinmiyor. Ukrayna Savaşı nedeniyle Rus şirketlere uygulanan birçok ihracat kısıtlamalası, ABD tarafından ‘ulusal güvenlik’ telaşlarıyla Çinli şirketlere de sık sık uygulanıyor ve son olarak birtakım gelişmiş çiplerin ve çip üretim teknolojilerinin Çin’e ihracının engellenmesi de öne çıkan alanlardan. Çin’in yedi yıl Trump başkanlığından da evvel açıkladığı “Made in China 2025” programı – bilhassa çiplerde – birçok alanda Çin’in batı teknolojilerinden bağımsızlaşma isteğine dayanıyordu. Birtakım uzmanlara nazaran ABD’nin yeni ihracat kısıtlamaları Çin’in teknolojik bağımsızlığına karşı atılan adımlar. Çin ise şirketleri için tüzel çabayı sürdürüyor ve her fırsatta atılan bu muhafazacı adımların “ABD’nin teknolojideki hegamonyasını sürdürülebilmesini amaçladığını” vurguluyor