AB üyesi 27 ülkenin 20’sinin resmi para ünitesi olarak kullanılan avro, 1999’da muhasebe ve elektronik ödemeler için kaydi olarak yürürlüğe girmişti. Bu tarihte avro, dünya finans piyasalarına tanıtılarak giriş yapmıştı. 3 yıllık bir geçiş sürecinin akabinde günlük hayatta tedavüle sokulan avro, 1 Ocak 2002 tarihinde banknot ve bozuk para olarak piyasaya sürülmüş ve günlük süreçlerde kullanılmaya başlanmıştı.
AVRO BÖLGESİ NERESİ
Halihazırda avroyu, Almanya, Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Güney Kıbrıs Rum İdaresi (GKRY), Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Portekiz, Slovakya, Slovenya, Yunanistan ve Hırvatistan olmak üzere 20 AB üyesi ülke kullanıyor.
“Avro Bölgesi” olarak isimlendirilen bu ülkelerin para siyaseti, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve üye ülkelerin merkez bankalarından oluşan “Avro Sistemi” tarafından yönetim ediliyor.
Frankfurt merkezli ECB’nin misyonu, para ünitesi olarak avroyu kullanan AB üyesi ülkelerden oluşan Avro Bölgesi’nde fiyat istikrarını sağlamak olarak tanımlanıyor.
Birinci misyonu, enflasyonun orta vadede yüzde 2’yi aşmamasını sağlayarak Avro Bölgesi’nde fiyat istikrarını korumak olan ECB, faiz oranlarını harcamaları caydırmak için yükselterek ya da tüketimi teşvik etmek için düşürerek fiyat artışını denetim ediyor.
ECB faiz oranı kararları, idare şurasının 6 üyesi ve 20 üye ülkenin ulusal merkez bankası liderlerinden oluşan bankanın idare kurulu tarafından alınıyor.
Konsey, her 6 haftada bir iktisadın ve para ünitesinin durumunu kıymetlendirmek ve para siyaseti stratejisine karar vermek üzere ayda 2 sefer ECB’nin merkezinde toplanıyor.
Avro Bölgesi bankalarını denetlemek, mali sistemi izlemek, avro banknotları basmak, kartla yahut çevrim içi olarak avro ile inançlı ödeme yapılmasını sağlamak ve kripto varlıklarını araştırmak da ECB’nin öbür sorumlulukları ortasında bulunuyor.
350 MİLYON KİŞİ KULLANIYOR
Avro, ABD dolarından sonra dünyanın en değerli ikinci para ünitesi olarak bilinirken, avroyu Avrupa’da yaklaşık 350 milyon kişi kullanıyor.
Avrupa Para Ünitesi, “ekü” ve “euro” olarak da isimlendirilen avro, çeşitli renk ve boyuta sahip 5, 10, 20, 50, 100, 200 ve 500 olmak üzere 7 farklı banknot ve 1, 2, 5, 10, 20, 50 sent ile 1 ve 2 avro metal para olarak tedavülde.
En yüksek bedele sahip olan 500 avroluk banknotların basımı, terörün finansmanına ve kara para aklamaya karşı gayret nedeniyle 2019 yılında durduruldu.
Günlük hayat ve alışverişte kullanılamamasına karşın 500 avroluk banknotlar banka hesaplarına yatırılabiliyor ve bankalardan değiştirilebiliyor.
Danimarka dışındaki bütün AB ülkelerinin, gerekli kriterleri yerine getirmesi halinde avro para ünitesine geçmesi mecburiliği bulunuyor.
Referandumla avroya geçmeyi kabul etmeyen Danimarka, AB muahedeleri gereği bütün ekonomik ve ahenk kriterlerini karşılamasına karşın bu mevzuda aralıklı duruyor.
Avroya en son iştirak 1 Ocak 2023 tarihinde Hırvatistan’la gerçekleşirken, birkaç yıla kadar Bulgaristan’ın da iştiraki bekleniyor.
Bulgaristan, Avro Bölgesine giden yolda değerli bir kademe olan döviz kuru sistemine katılıyor. Bu yıl Bulgaristan’da Ulusal Meclis, Avroya geçişe ait maddeyi kabul ederken, ülkenin avroyu tam olarak kabul etmesinin 2026’da gerçekleşmesi bekleniyor. Daha evvel Bulgaristan’ın 2025 başında Avro Bölgesi’ne girme gayesi bulunuyordu.
DEĞER KAYBI
1999 yılında piyasaya sürüldüğünde 1 avro 1,17 dolar düzeyindeydi. Bu tarihten sonra avro, dolar karşısında süratle bedel kaybetti. Ekim 2000’de avro 0,83 dolara kadar geriledi.
Avro, 2002 yılından 2008’e kadarki süreçte dolara karşı bedel kazandı. 2008 yılında 1 avro 1,60 dolara kadar çıkarak rekor kırdı.
2022’de, Rusya-Ukrayna savaşı, güç krizi, dünya genelinde artan jeopolitik riskler ve ABD Merkez Bankasının (Fed) şahin siyasetleri, doları öbür para üniteleri karşısında daha bedelli hale getirmiş ve avro dolara karşı yüzde 16 gerilemişti.
Fed, Mart 2022’de faiz oranlarını artırmaya başlarken, bunu daha fazla ve daha süratli artışlar izledi. ECB ise daha yavaş hareket ederek birinci faiz artırımını fakat Temmuz 2022’de yapabilmişti.
Fakat daha sonraki aylar ECB’nin yüksek enflasyon karşısında şahin tavrı, avronun 2023’te 2020’den beri birinci kere dolar karşısında bedel kazanmasına yardımcı oldu.
2024’te ise avro/dolar paritesi Donald Trump’ın ABD seçimlerini kazanmasıyla AB eserlerine Trump’ın gümrük vergisi planları, ABD’de daha az faiz indirimi ve zayıflayan ekonomik görünüm avro üzerinde baskı oluşturdu.
2024 başında 1,10 olan avro dolar paritesi 31 Aralık prestijiyle 1,04 düzeylerinde seyrediyor.
RUSYA-UKRAYNA SAVAŞI ETKİSİ
Söz konusu paritenin 1 dolara inmesi yalnızca yüzde 3,84 uzaklıkta olması da dikkati çekiyor. Avro, 2000’lerin başında ve tekrar Rusya-Ukrayna savaşı sonrası güç krizinde 1 doların altına inmişti.
Analistler için avro dolar paritesinde 1 doların kıymetli bir ruhsal düzey olduğunu belirterek, bu düzeyin altına inilmesinin 20 ülkenin kullandığı avrodaki olumsuz havayı genişleteceği ve daha fazla kıymet kaybına yol açabileceğini kaydetti.
Zayıf bir para ünitesi ithalat maliyetini yükseltirken, bu da besin, güç ve hammadde fiyatlarının yükselmesine yol açarak enflasyonu artırıyor.
Uluslararası kullanım
Doların akabinde dünyanın en fazla kullanılan ikinci rezerv para ünitesi pozisyonunda bulunan avronun milletlerarası piyasalarda kullanımı da düşüyor.
Uluslararası Para Fonu (IMF) raporlarında avro para ünitesinin global resmi döviz rezervlerinin yüzde 19,76’sını oluşturduğu öngörülüyor. Avronun global resmi döviz rezervleri içindeki hissesi 2003’te ise 25 düzeyindeydi.
Avronun global ödemelerdeki hissesi ise Ekim 2024’te yüzde 22,90 olarak kayıtlara geçti. 2023’de kelam konusu hisse yüzde 24 üzerindeydi.
DİJİTAL AVRO ÇALIŞMALARI
ECB, kendi para ünitesinin dijital versiyonunu piyasaya sürmeye hazırlanıyor.
Gelişen finansal ortam karşısında ECB, klâsik nakit paranın tamamlayıcısı olarak bir “dijital avroyu” piyasaya sürmeyi düşünüyor.
ECB, dijital avronun oluşturulmasına yönelik projesine 2021’de başlayarak, dijital paranın ihracını araştırmaya yönelik adımlar atmıştı.
Banka, dijital avro ihracı projesinde Kasım 2023’ten itibaren 2 yıllık bir “hazırlık aşamasına” geçileceğini açıkladı.
ECB İdare Kurulu, dijital avronun ihracına yönelik iki yıl sürecek “hazırlık aşamasına” geçmek için yeşil ışık yakarken, 1 Kasım 2023’te başlayan hazırlık kademesiyle altyapıyı geliştirecek sağlayıcıların seçilmesini içeren çalışmalarla potansiyel bir dijital avronun yerini oluşturuluyor.
AB’de dijital avronun yürürlüğe sokulması halinde uygulanacak kontrol sistemi ve temel yasal ögelerini düzenleyecek bir çerçeve üzerinde çalışılıyor.
Dijital avronun ne vakit çıkarılacağına ait son kararı ECB alacak. Dijital avro, ECB tarafından çıkarılacak ve halkın kullanımına açık bir merkez bankası dijital para ünitesi olacak.
Dijital avronun kullanımına ait taslak kural kitabının 2025 yılının birinci çeyreğinde açıklanması bekleniyor.
Dijital avro, nakit avronun dijital uyarlaması olarak kullanılacak. Kripto varlıkların bilakis dijital avronun ardında ECB bulunacak ve nakit avroda olduğu üzere tutulan her dijital avro direkt ECB tarafından desteklenecek.
ECB, dijital avronun güvenilirliğini, kıymetini, istikrarını ve prestijini korurken, nakit avro ile değiştirilebileceğini garanti edecek.
Dijital avro ile Avrupa çapında alternatif bir ödeme tahlili sunulacak, kişi ve işletmeler mevcut seçeneklere ilave olarak dijital avro ile ödeme yapabilecek.
Dijital avro, Avro Bölgesi’nde geniş çapta kabul gören, ucuz, inançlı ve resmi para ünitesi haline gelmesi bekleniyor.
Öte yandan, ECB, dijital avro ile Avrupa’da dijital ödemeler pazarına hakim olan ABD’li şirketlere karşı koymayı da hedefliyor.
Odatv.com