İsmail Şahin / İSTANBUL – Türkiye’de 10 milyon kişinin irili ufaklı süreçlerle yer aldığı kripto para borsalarında yıl sonuyla birlikte lisanslı periyot başlıyor. Kripto Varlık Yasası’nın çıkmasıyla birlikte, piyasadaki oyunculardan, motamot bankalarda olduğu üzere başta altyapı ve güvenlik olmak üzere birçok yatırımı yapması, 50 milyon TL sermaye ile birlikte yeterlikleri karşılaması beklendi. Aksi taktirde lisans alamayacak ve hizmetlerini durdurmak zorunda kalacaklardı.
Yaz aylarının başında Sermaye Piyasası Kurumu’na (SPK) lisans için Türkiye’de faaliyet gösteren 76 şirket başvurdu. Binance, Btctürk, Paribu, Coinbase üzere büyük oyuncuların da ortalarında yer aldığı 12’si şartları sağladı. Geriye kalanlar için 8 Kasım’a kadar ikinci bir talih tanındı. Dünyada ve Türkiye’de yeni ve büyük bir pazar olan kripto dünyasında yeni periyodu; yapay zeka konusunda yüksek lisansı da bulunan Avukat İzel Beliz Taylan ile değerlendirdik.
1- Yasa çıktı, lisans süreci başladı. Son durum nedir? Kripto varlık borsalarının lisans alması için neler gerekiyor?
SPK, başvuran 76 kripto varlık borsasını listeledi. Sonra, başvurusu süreçten kaldırılanlar ve sürece alınmayanlar listesinde 64 borsa yer aldı. Kripto varlık borsalarının lisans alması için birçok şart gerekiyor. Bunlardan kimileri şöyle sıralanabilir: Kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyet kararı, bilgi sistemleri altyapısı, müşteri varlıklarının korunmasına ait süreç ve araçlar, yapılan süreçlerin blok zinciri sistemine işlenmesine ait süreçler, başka iç ve dış sistemlerle yapılmış entegrasyonlarına (AML/CFT sistemleri, kamu otoritelerine raporlama), kripto varlıkların ve müşterilerin nakit varlıklarına ait saklama sisteminin işleyişi, kripto varlıkların saklamasının hangi cüzdan teknolojileri kullanılarak yapıldığı.
2- Şu an lisans alamayan borsalar kapanacak mı?
İlgili listelerde yer alan borsalara; eksikliklerinin tamamlanması şartıyla 8 Kasım 2024’e kadar ikinci bir talih tanındı. O tarihten sonra lisans alınmamış ve yeni bir tarih belirlenmemiş ise süreçler sonlanacak.
3- Ahenk konusunda neler yapılacak, kullanıcılar ve borsalar için kritik noktalar neler olacak? Bankacılıkta olduğu üzere yerlilik değerli mi?
Türkiye kripto varlık piyasası bakımından güçlü pazarlardan biri; kanuna uyumluluk süreci lisans alınmasıyla sona ermeyecek. İkincil düzenlemelerle bir arada borsalara daha da sınırlayıcı düzenlemelerin gelmesi bekleniyor. Bilhassa yabancı menşeili kripto varlık borsalarının Türkiye içerisinde ofis açmasının ötesinde bir de; finansal dataların yurt içinde olmasını amaçlayan düzenlemelerin gelmesi bekleniyor. Burada, ilgili borsaların ahenk sürecinde kullandığı tahlillerinde yerli altyapılı tahliller olması da bilhassa ehemmiyet arz eden bahislerden olacağı düşünülüyor.
4- Lisans süreci ve sonrasında yerli ve yabancı menşeili kripto varlık borsalar için bir ayrım kelam konusu mu?
Evet. Kanun koyucuların burada hassas finansal dataların korunmasına yönelik ayrıyeten bir hassasiyet gösterdiğini görüyoruz. Yabancı menşeili kripto varlık şirketlerinin Türkiye’de ofis açmaması durumunda faaliyet göstermesi mümkün olmayacak.
5- Lisans alan kripto varlık borsaları için ikincil düzenlemelere sıra gelecek?
SPK ilgili şirketlerden lisans müracaatlarını toplanmasının akabinde iki başka tarihte liste yayımladı. Kasımla birlikte son biçimi ortaya çıkacak. O güne kadar süreçler motamot sürdürülecek.
6- Lisans alan kripto varlık borsalarını; ilerleyen süreçlere mali açıdan denetleme yükümlülüğü kime ilişkin olacak?
Mali kontrol ve bilgi sistemleri bağımsız kontrolü bağımsız kontrol kuruluşlarınca yapılacak. Bunun için SPK’dan ayrıyeten bir liste bekleyeceğiz.
7- Lisans alan kripto varlık borsalarının hangi durumlardan sorumlu tutulması bekleniyor? Bu mevzuda yakın geçmişte dolandırıcılık hadiseleri yaşandı. Kullanıcılar için kıymetli noktalar neler olacak?
Kanun kripto varlık borsalarına; kullanıcıların yaptığı süreçlerin güvenliğini sağlama konusunda yükümlülük getiriyor. İlgili unsur “Platformlar süreçlerin emniyetli, şeffaf, faal, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir biçimde gerçekleşmesinin sağlanması ve piyasa bozucu nitelikte aksiyon ve süreçlerin tespit edilmesi, önlenmesi ve tekrarlanmaması maksadıyla buyruk ve süreç asıllarını belirler, bünyelerinde gerekli nezaret sistemini kurar ve her türlü önleyici önlemleri alır…” formunda düzenlenmiş olup, süreçlerin izlenmesi için gerekli sistemin kurulması ve önlemin alınması konusunda borsalara yükümlülük getirilmiştir. Aksi tektirde ağır yaptırımlar gelecektir.
8- Lisans alan borsaların bilhassa Kara Paranın Aklanması ve Terör Finansmanı cürümleri üzere cürümlere ait süreçlerin kripto varlık platformlarında gerçekleşmesi durumunda; bunlara ait raporlama süreçlerinde neler yapması bekleniyor? Kuşkulu süreçler anında takip edilebiliyor mu?
Bu hususta; Kanun “Müşterilerin kripto varlık transfer süreçlerinde Konsey ve Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı tarafından yapılan düzenlemelere uyulur…” diyerek MASAK’ın mevcut yetkisini yinelemiş oldu. Bu nedenle; kripto varlık platformlarında üstte bahsedilen çeşitli kabahatlerin gerçekleşmesi durumunda; platformlardan; MASAK Kuşkulu Süreç Bildiriminin yapılmasını ve sürecin dokunduğu paydaşlarının ayrıntılarının paylaşılması ve bunların ayrıntılıca raporlanması beklenecek. Kripto AML (anlık süreç takibi) bahislerinde özelleştirilmiş teknolojilerin platformlarca kullanılması da kuşkulu süreçlerin anlık olarak da takibinin yapılması konusunda platformlara kolaylık sağlamış olacak. Türkiye’de, örneğin, yerli teşebbüslerden Defy üzere teşebbüsler anlık olarak riskli süreçleri takip edilebiliyor. Bu servislerin kullanımı öne çıkacaktır.
9- Lisans alan kripto varlık borsalarının mevcut ve potansiyel müşterilerinin süreçlerini izlemek için KYT (işleminizi bilin) uyumluluğuna gereksinimi olacak mı?
Kesinlikle olacak. Kripto para dünyası yaşayan bir finans dünyası hasebiyle süreçlerin takibinin yapılması yasal olarak yükümlülük haline geldi.
10- Kripto denilince yüksek riskli ve oynak bir varlık akla geliyor? Yurt dışı ve Türkiye’de yapılan yasal düzenlemeler bu tarafta neleri değiştirebilir?
Evet, aslında kripto varlıkların; yüksek risk ve oynak bir varlık olarak görülmesinin temelinde manipülatif bir piyasada yer alması yatıyor. Bu düzenlemelerin faaliyete geçmesi ve kurumsal firmaların bu piyasaya girmesiyle manipülasyonun da azalacağını öngörebiliriz.