Haftanın başlamasıyla pazar randevumuz için çalışmaya başlarım. Kararlar, okumalar, notlar ve derken eski alışkanlıklarımla iki gün öncesinden yazımı bitirip demlenmeye bırakırım. Ancak bu çağda ve bilhassa bizim ülkemizde saatler bile gündemi tepetaklak etmek için epeyce uzun. Bu hafta gündem notlarını sona bırakıp beni bu yazıya sürükleyen Serpil Gül’ün sokakta, güpegündüz öldürülmesini, asla yeniliğini yitirmeyen bayan cinayetlerini ve bayana şiddeti bir defa daha konuşalım isterim.
Pazar yazımı size emanet etmiş, telefonumdan aktüel haberleri takip ederken bir bayan cinayeti haberi ve görüntüsü ile olduğum anda asılı kaldım. Bu kayıt ağustos ayı istatistiklerinde sayı olacak olan bir bayan cinayetinin videosuydu. Serpil Gül’ün öldürülme anı. İstanbul Arnavutköy’de, gündüz vakti, dört çocuk annesi, 35 yaşındaki Gül, boşanmak üzere olduğu ve farklı yaşadığı erkek (kocası ya da çocuklarının babası demeye elim varmıyor) tarafından sokak ortasında, başından vurularak öldürüldü. Gül’ün koşarak onu öldürmek isteyen erkekten kaçmaya çalışıp, yere düştüğü an bir sinema karesi üzereydi. Lakin yaşananlar çok gerçekti. O an bittikten sonra Gül ayağa hiç kalkamadı, çocuklarına hiç sarılamadı, yeni kuracağı hayatının nasıl olacağını hiç bilemedi. Sıcaktan yanmış asfaltın üstünde buz üzere öldü, öldürüldü.
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun, erkeklerce öldürülen bayanlar için dijital anıt sayacı olduğunu biliyor muydunuz? ( https://kadincinayetlerinidurduracagiz.net ) Ben size bu yazıyı yazarken 2024 yılı için sayaç 246 sayısını gösteriyordu. Ve Serpil Gül’ün akabinde Sedef Çınar, Zülbiye Bahadır ve Öznur Akkaya da tanıdıkları erkekler tarafından öldürüldüler, dijital anıta isimleri kaydoldu ve artık bu dünyada yoklar. 2023 yılında bu sayaç 414 bayan için, 2022 yılında 404 bayan için kayıt tutmuş. Yıllardır çok sayıda dernek, platform bayan cinayetleri konusunda büyük titizlik ve ciddiyetle çalışıyor. Bahsin asıl muhatapları ise kendi vatandaşının kederinden bihaber sonlar ötesini kaygı edinmeye ısrarla devam ediyorlar.
Şiddetin coğrafyası var, cinsiyeti var; Türkiye’de bayan cinayetleri var!
Kadının maruz kaldığı şiddet fizikî, cinsel, ruhsal, ekonomik olarak isimlendirildiğinde gerçek istatistiklere ulaşmak neredeyse olanaksız. Fakat bayan cinayetlerinin sayısını biliyoruz. Yani yüksekten düşme ya da intiharlar üzere kuşkulu bayan vefatları hariç. Örneğin bu yılın birinci altı ayı içinde 205 bayan cinayetinin yanında, 117 kuşkulu bayan mevti olduğunu söylersem durumun ciddiyeti tahminen daha yeterli anlaşılır.
Kadınların, bayan oldukları için öldürülmesi son derece sistematik ve politiktir. Bu cinayetlerde bayanlardan nefret etme, küçümseme, tiksinme ya da bayana sahip olma hisleri temel içgüdüymüş üzere sıralansa da bayan cinayetleri ırkçılıkta olduğu üzere sonradan edinilen, öğrenilen, bayandan nefret eden motivasyonlarla beslenen toplumsal bir haldir. Bu cinayetlerden yalnızca katiller değil, öldürülen bayanları koruyamayan, cinayetleri engelleyemeyen devlet ve yargı organları da sorumludur.
Biyolojik olarak ayrılmış cinsiyetin, şiddet konusunda bayanın aleyhine dönmesinde ‘‘mahremiyet’’ kavramı tesirlidir. Bayanın yanına namus, önüne aile kavramları konularak onu meskene kapatmak epeyce kolay olmuştur. Böylelikle bayanların mal, köle üzere algılanması sağlanır. Bayanın korunmaya muhtaçlığı olduğu fikri pekiştirilir. Buna karşılık erkeklerin başkan, doğuşçu, kahraman, ekonomik olarak güçlü pozisyonda olmaları erkeğin bayana şiddetini doğal bir hak olarak yaşamasına neden olur. Bayana şiddetin bilhassa aile içinde fizikî, ruhsal, ekonomik ve cinsel olması olağanlaşır.
Öte yandan savaşlarda sistemik tecavüz, cinsel kölelik, gebeliğe zorlama, gözaltında taciz ve tecavüz, çalışma hayatına iştiraklerin önlenmesi, töre cinayetleri, kızlık zarı muayenesi, zorla evlendirme, bayan intiharları, işyerinde/sokakta cinsel taciz, kız cinsiyetteki gebeliklerinin sonlandırılması, kız çocuklarının ihmali de bayana şiddetin öbür boyutlarıdır.
Şiddetin direkt fizikî hasarları dışında depresyon, yetersiz beslenme, toplumsal izolasyon, travma sonrası gerilim bozukluk, inançlı olmayan cinsel münasebet nedeniyle gebelik, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, intihara eğilim sık görülen öteki bozukluklardır. Bayanların istenmeyen gebeliklere zorlanmaları, gebelik sırasında gördüğü şiddetle bebek ve anne hayatını tehdit eden komplikasyonların oluşması, sıhhatsiz şartlarda yapılmak istenen düşükler ve cinsel yolla geçen birçok hastalık nedeniyle ömür uzunluğu tedaviye muhtaçlık duyacak hale gelmeleri ise şiddetin lisana getirilmeyen sıhhat meseleleridir. İşte birkaç haftadır ısrarla üzerinde durduğum sıhhat siyasetlerinde üreme haklarına ait durumlar da şiddettin bir kesimidir.
Cinsel şiddet kapsamındaki tecavüzlerin mağdurları farklı yaşlarda olmakla birlikte neredeyse yarısı 18 yaşından küçük bireylerdir. Mesken içinde yaşanan taarruzlarda ise fail çoğunlukla öz baba iken sırasıyla amcalar, enişteler, ağabeyler, dedeler ve dayılardan oluşan başka erkek akrabalardır. Bu tip cinsel taarruzun ismi ensesttir. Ensestin söz manası şöyledir; evlenmeleri ahlakça, hukuken ve dinen yasaklanmış (nikah düşmeyen) yakın akraba olan bayan ve erkeğin cinsel alakaya girmeleri. Bu ortada ensest saldırganları küçük ve savunmasız bireyleri maksat alırken cinsiyet ayırmamaktadırlar. Bir diğer örtük cinsel hücum da evli bayanların nikahlı eşleri tarafından istemedikleri cinsel bağlantıya zorlanmalarıdır. Bunun da ismi tecavüzdür fakat hata sayılması ve ispatlanması ne yazık ki epey zordur.
Aile içinde yaşanan şiddetin bir sarmal olduğunu, bunun bir yerden kırılması gerektiğini anlamak zorundayız. Konutta çocukları yetiştiren kişi birçok vakit annedir. Erkek çocuk için rol model kişi ise babadır. Annenin tıpkı meskende babadan şiddet görmesi ve erkek çocuğun ilerideki aile hayatındaki bu modelini şiddet temelleri üzerine kurması ne kadar sıhhatsiz ise aykırısı bakış açısı ile kız çocuğunun şiddete çocukluktan uğramaya başlaması, annesinin uğradığı şiddeti olağan kabul etmesi ve ileride kendi aile hayatında mukadderat olarak bu duruma sessiz kalması tüm bu zincirin erkekler tarafından yönetilmesini sağlamaktadır. Bu döngüden çıkmaya çalışan bayanların öldürüldüğü Türkiye’de, ‘‘İstanbul Kontratı Yaşatır’’ diye haykırmak en doğal refleksimizdir.
Toplumun büyük çoğunluğunca yok kararındaki trans birey cinayetleri arafta bırakılan istatistiklere sahipken, seks personeli bayanlar ise toplumun dışına itilen, yaşadıkları şiddeti hak ettikleri düşünülen bireylerdir.
Tüm bu sebeplerden dolayı bayan cinayetleri politiktir!
Kadına şiddet sıkıntısına erkek hâkim bir bakışla tahlil üretmek şimdiye kadar mümkün olmadı. Şiddet uygulayanın odunsuz, indirimsiz cezalandıracağının toplum tarafından bilmesi sorunun tahlilinde hala en kıymetli yeri kaplıyor.
Bu soruları hepimize soruyorum; Hakkında uyguladığı şiddet ya da ettiği tehditler nedeniyle uzaklaştırma kararı olan erkeklerce öldürülen bayanlar epeyce kim kendini inançta hissedebilir? Ya da kaç bayan tıpkı konutta yaşadığı erkekten korkusuzca şikayetçi olabilir? Şiddeti olağanlaştıran, baht kabul eden, tahlil yolu bulamayan bayana kim kızabilir? Boşanma ya da ayrılma durumunda öncelikli olarak kendi ailesi tarafından baskı, caydırma ve şiddet gören bayan, toplumsal devlet çatısı altında yeni hayatını nasıl inşa edebilir? Ya da yeni hayatında sosyoekonomik olarak ayakta kalışını sağlayabilecek kaç bayan vardır?
Bu soruların karşılıkları çok açıkken, tahliller de muhakkaktır aslında. Acil hareket planları yanında uzun vadeye yayılmış eğitime ve kültürel alışkanlıklara dayalı çalışmalar yapılmalıdır. Bu mühlet içinde mevcut durumun mağdurları için; bayan sığınma konutlarının sayılarının arttırılması ve bayanın ekonomik manada güçlendirilmesi, eğitilmesi kuraldır. Kız çocukları kesinlikle okutulmalıdır fakat bilhassa seküler eğitim veren kurumlarda eğitim görmeleri sağlanmalıdır. Bayanların vefatından, tecavüzünden sorumlu sanık erkeklerin haksız tahrik indirimi ya da düzgün hal indirimi almalarına asla müsaade verilmemelidir. Adalet herkes içindir. Şiddet tehlikesindeki bayanların can güvenliği tam sağlanmalı, geçinme, barınma meselelerine süratlice tahlil üretilmelidir.
Gelelim geride kalan haftanın başlıklarına. Çocuğun elinden oyuncağını alır üzere Instagram’ı topluma yasaklayan hükümet, ‘‘tamam, sana bu kadar ceza yeter’’ diyerek yasakları kaldırdı. Baba figürü eksiği ile yöneticisini belirleyen toplumların bu türlü ebeveyn halli uygulamaları da anlayışla karşılaması gerekiyor. Zati o denli de oldu. Toplumsal medyasına kavuşanların çok büyük bir kısmı ne yasakların tehlikesini tartıştı ne uğradığı ekonomik kayıpları ne de o sırada gözden kaçırılan şiddet ve yolsuzlukları sordu; kaldıkları yerden paylaşımlarına devam ettiler. İşte tam da o sırada malumunuz üzere çok sayıda sokak hayvanı, sırtlarını devletin çıkardığı yasaya dayayanlarca vahşice katledildi. Meğer bu maddeyle sokak hayvanı probleminin çözülemeyeceği, şiddetin artacağı, yeni katillerin hayvanlar üzerinde uyguladığı bu cinayetlerini insanlara yöneltme tehlikesi meclis komitesinde ve bahis hakkında kelamı olanlarca tekraren lisana getirilmişti. Ancak AKP ve MHP milletvekillerince hiçbir bilimsel tahlil dilenmedi ve asla unutmayacağımız sokak hayvanlarının öldürülmesi yasası, bu iki kümenin oylarıyla meclisten geçti.
Türkiye’nin her yanı yangınlarla küle dönmeye devam ederken, yangın söndürmedeki yetersizliğimize öfkelendik, kayıplarımıza ağladık. O anlarda öbür yerlerde yine pikniklerde ateşler yakılmaya, söndürülmeyen izmaritler otomobillerden atılmaya devam edildi.
Her türlü pisliğini geride bırakan insanlarca yağmalanan, ziyan gören tabiat imar müsaadeleriyle de talan edilmeye devam ediyor. Karadeniz’de, Fındıklı Belediyesi’nce düzenlenen sempozyumlarda bahsin uzmanları halkla birlikte HES’lerden sonra altın madenleri için de arama müsaadelerinin çıkması ile ilgili konuşuyor, direnç geliştirmeye çalışıyor. Üstelik muazzam hoşluktaki tabiatın katledilmesi, doğum yeri Karadeniz olan siyasilerce, belirli kümelere servis edilerek yapılıyor. Akıllar şaşakalıyor. Ah bu romantik akıllarımız, hala şaşıracak bir şeyler bulabiliyor.
17 Ağustos 1999 Gölcük Depremi’nin yıl dönümünde yine hiçbir şeyin değişmeyeceğini ve 6 Şubat Depremi’nde yaşadıklarımızın katlanarak bize geri döneceğini bilen kurbanlar üzere gündemin canı bizi nereye savurmak isterse oraya sürüklenerek, büyüyen meselelerimizin içinde yaşamaya çalışıyoruz. Güzel pazarlar.