Hayatını toprağın, suyun, yeşilin, bitkilerin korunmasına adayan ve 20 Ocak 2020’de 97 yaşında vefat eden Hayrettin Karaca, şiar edindiği tabiat ve toprak konusundaki sözleri, hayata geçirdiği fikirleri ve projeleriyle Türk insanına ilham vermeye devam ediyor.
Yaşamı boyunca sürdürülebilir ekosistemin kıymetine değinen, bu mevzudaki kişisel çalışmalarını TEMA Vakfı ve Yalova’daki Karaca Arboretum ile taçlandıran Karaca, çocukluktan gelen toprak aşkı ve tarıma düşkünlüğüyle birçok beşere rol model oldu.
Tekstil bölümünde markalaşmasına karşın, “tüketerek değil, paylaşarak yaşamak gerek.” tabirini kullanarak, tüketimin tabiata tesirine sık sık değinen Karaca, hayatının her alanında doğayı rehber aldı.
Doğa konusunda yeterli bir gözlemci olmasının yanı sıra eşsiz bir okuyucu ve aktarıcı olan Karaca, kent şehir, köy köy, mahalle mahalle gezerek toprak ve tabiat şuurunu başta çocuklar olmak üzere insanlara aşılayan isimlerdendi.
Karaca’nın “Yaşamak istiyorsan sana ömür verenleri yaşatacaksın” diyerek 1992 yılında iş insanı Nihat Gökyiğit ile kurduğu ve “halk hareketi” olarak tanımladığı TEMA Vakfı, bugün ülke genelinde 1 milyon 30 bin istekli sayısına ulaştı.
“HAYRETTİN BEY BİR DOĞA BİLGESİYDİ”
TEMA Yönetim Kurulu Lideri Deniz Ataç, Hayrettin Karaca’nın toprak şuurunun 1980 yılında kurduğu ve bugün 10 binin üzerinde bitki cinsinin görülebildiği arboretumu oluşturma sürecinde net halde ortaya çıktığını söyledi.
Karaca’nın arboretumu oluştururken 350 bin kilometreye yakın yol yaptığını belirten Ataç, “Bu süreçte aslında bitki alacağım derken toprağın yıllar içinde nasıl eksildiğini ve üst toprağın erozyonla nasıl yok olduğunu çok net bir formda görüyor. Arboretumdan sonra TEMA Vakfı fikri de aslında o yıllarda çok üst üste çakışıyor” dedi.
Ataç, Karaca’nın ekosistem şuuru oluşması noktasında her insanı kıymetli gördüğüne dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Burada sizi gördüğünde hiç üşenmez bütün kitapları alır gelir ve sizi ikna etmek için o kitaplardan okur, kendisi anlatır, yani bir kişi bile Hayrettin Bey için çok değerli bir dinleyicidir. ‘Ben 300-500 şahsa konuşurum’, muhakkak bu türlü bir şekli yoktu. Zira ‘Birçok kıymetlidir, bir kişi olmazsa ikinci kişiyi yanına getiremezsiniz” kederi. Gençleri, çocukları çok severdi. Ben onun 90 yaş civarında bir günde 9 okula gittiğini bilirim. Çok inanırdı çocuklara, onlardan güç alırdı. Çocuklarla güzel bağlar kurardı. Gençlere ve bayanlara çok inanırdı. Herkesle bağı çok güzeldi. Şakalaşarak sıkıntısını anlatırdı. Kesinlikle sataşırdı, ‘sataşmak benim tabiatımda var’ kaygısı. Dikkat çekerdi yaptıklarıyla. Onun için Hayrettin Bey, vefatının üzerinden 3 yıl geçmesine karşın hala onu tanıyanların kalbinde, zihninde. Bizim Hayrettin Bey’i anmadan geçtiğimiz bir gün dahi olmaz. Zira kurucumuz, bu sebeple çok hürmet duyarız ancak bunun dışında da çok severiz. Nitekim o içimize işlemiştir. Ben Hayrettin Bey’in nitekim Türkiye için bir gurur kaynağı olduğunu düşünüyorum. Hayrettin Bey bir tabiat bilgesiydi. Her şeyiyle bütün gün okuyan, öğrenen, öğrendiklerini paylaşmayı seven birisiydi.”
‘TOPRAK DEDE’NİN HİKAYESİ…
Hayrettin Karaca’ya ‘Toprak Dede’ ismini bir çocuğun verdiğini belirten Ataç, “Hayrettin Bey bir gün tekrar bu türlü dağlarda, köylerde dolanırken çok yüksek bir pozisyonda 2 bin 500 metrede bir çocuk, ‘Erozyon dede, erozyon dede’ diyerek koşarak yanına geliyor. Birinci ‘Erozyon Dede’ diye başlıyor. Hayrettin Bey de hatta şöyle sıkıntısı, ‘Benim hayatta birkaç tane çok kıymetli mükafatım var, onların bir adedinin de bu çocuğun bizatihi bana ‘Erozyon Dede’ diyerek koşup gelip bana bu ismi vermesidir’ kaygısı. Çocuklarla ve gençlerle alakası Türkiye’de çok büyük tesir yarattı, bu fikrin benimsenmesi ve yayılması açısından” diye konuştu.
Ataç, ‘Erozyon Dede’nin süreç içinde ‘Toprak Dede’ye evrildiğini anlattı.
“O FOTOĞRAF ÇEKİLDİĞİ GÜN…”
Karaca’nın sembolleşen ağaca sarılı fotoğrafına da açıklık getiren Ataç, şu bilgileri verdi:
“O fotoğraf çekildiği gün ben yanındaydım. Hatta arboretumda çekildi, oradaki meşe ağaçlarından bir tanesi. Ona şu soruyu sordum, ‘Hayrettin Bey, burada en sevdiğiniz meşe hangisi’ dedim. Onun yanına gitti, hatta sarılsanıza fotoğrafınızı çekelim, dedik. Bu çok değerli bir fotoğraf. Zira hem Hayrettin Bey’in tabiata ve meşe ağacına olan sevgisini gösteriyor. Bu onun tabiata sarılışı, sahip çıkışı, muhafazası, onunla olan ilişkisi. Hayrettin Bey yaprakları severdi. Bir çocuk sever üzere o hoş elleriyle yaprakları severdi, onu muhafaza güdüsünü, nasıl kendisini tabiatın bir modülü hissettiğini görüyorum o fotoğrafa baktığım vakit.” (AA)